“Vermijd de complexiteit van de werkelijkheid niet, laat het je meenemen buiten je persoonlijke en professionele comfortzone.”
Tekst op een muur geschreven door een anonieme student – Workshop GUC – Academie van Architectuur Amsterdam, Caïro, 2017
Het merendeel van ons land is ontwikkeld, ontworpen of in gebruik, en materialen zijn schaars geworden. Als gevolg hiervan is een architect gedwongen zich meer te relateren aan de bestaande omstandigheden en te ontwerpen op basis van deze condities. Het idee van de tabula rasa, of creëren vanaf nul, is geen haalbare optie meer, terwijl er in zowel het onderwijs als de praktijk nog steeds een tendens is om te slopen en opnieuw te beginnen met een schets op een maagdelijk wit vel papier.
Jenny Holzer had “Protect me from what I want” groot op een reclamebord in Times Square geprojecteerd, het centrum van kapitalisme en consumptie. Dit was bedoeld als waarschuwing voor zichzelf. Dezelfde uitspraak kan vandaag de dag ook gelden voor architecten om hun drang naar het nieuwe en naar steeds meer productie te temperen en prioriteit te geven aan kwantiteit boven kwaliteit. De huidige tijd vraagt om een meer holistische benadering van hoe wij als architecten omgaan met wat er al is, wie er al is, en wat we nog hebben. Dit vraagt meer van een architect: meer inzet, meer creativiteit, meer intelligentie.
‘Tabula Scripta’ is een onderzoek door Floris Alkemade, Michiel van Iersel en Jarrik Ouburg uitgevoerd aan de Academie van Architectuur Amsterdam van 2014 tot 2019, dat de toestand van het ‘beschreven blad’ onderzocht, de complexe werkelijkheid waarin we leven en werken. Een werkelijkheid die, na generaties van bouwen, slopen en renoveren, een gelaagde omgeving heeft gecreëerd die te vaak wordt gezien als een achtergrond voor architectuur.
Het onderwerp van het onderzoek is de houding en werkwijze van de architect die de gelaagde context van een project niet ziet als een parameter die buiten de ontwerpopdracht ligt, maar als datgene wat de ontwerpopdracht zelf definieert, en waarbij de bestaande context niet wordt gezien als een beperking, maar als een bron van inspiratie, om van te profiteren, en als potentieel te zien voor ontwerp.
Hoe kan de bestaande context worden gelezen, begrepen, gewaardeerd en verder ontwikkeld? Hoe kan de hedendaagse architect en stedenbouwkundige beter reageren op actuele vraagstukken en ontwikkelingen, met de bestaande context als uitgangspunt? Hoe kunnen zorg voor erfgoed en nieuwe ontwikkelingen hand in hand gaan? En hoe kan architectuur anticiperen op nieuwe ontwikkelingen vanuit het bestaande, van veroudering en sociale segregatie tot klimaatverandering? Dit zijn vragen die centraal staan in het onderzoek.
Het is een houding ten opzichte van architectuur die tegelijkertijd bescheiden en ambitieus is, omdat het wordt ondersteund door het geloof dat wijzelf voortdurend onze culturele, sociale en historische wereld creëren.
Tabula Scripta definieert 10+1 methoden, acties en reacties, hoe wij als architecten waarde kunnen toevoegen aan het bestaande wanneer we: Elimineren, Continueren, Verbergen, Opnieuw configureren, Hergebruiken, Verdichten, Kopiëren, Nieuwe lagen toevoegen, Opnieuw bedenken, Herstarten en Zich onthouden. Het put uit domeinen zoals filosofie, kunst en mode om een breder kader van denken te genereren. Het plaatst verschillende internationale casestudy’s naast elkaar, op zoek naar verschillen en onverwachte overeenkomsten. Het onderzoekt exemplarische gebouwde voorbeelden, maar toont ook expliciet educatieve projecten.
De academische wereld waarin dit onderzoek is ontstaan, wordt gezien als een parallelle realiteit die complementair is aan de bestaande praktijk, een broedplaats, laboratorium voor nieuwe ideeën, technieken en inzichten. Het onderzoek kijkt daarom naar de complexe werkelijkheid met een Janus-gezicht: vol verwachting naar het verleden en vol verwondering voor de toekomst.
Het onderzoek resulteerde in de publicatie van het boek ‘Rewriting Architecture. 10+1 Actions for an Adaptive Architecture, Tabula Scripta’, samengesteld door Floris Alkemade, Michiel van Iersel, Mark Minkjan en Jarrik Ouburg, ontworpen door Haller Brun en uitgegeven door Valiz.
Lees ook de pagine ‘Rewriting Architecture. 10+1 Actions’
Lees het essay in de Japanse publicatie van A+U over Tabula Scripta door Jarrik Ouburg (13.12.2019)
