De Amsterdamse grachtengordel is het resultaat van een innovatieve stadsuitbreiding uit de 17de eeuw, bedacht en gebouwd door een opkomende burgermaatschappij. In de afgelopen vier eeuwen is de binnenstad van Amsterdam voortdurend veranderd. In 2010 werd de grachtengordel toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van UNESCO. Als gevolg van deze vermelding staat het gebied nu onder nauwkeurig toezicht van erfgoedorganisaties en dreigt een proces van eeuwenlange stedelijke verandering en aanpassing stil te komen staan, waardoor het stadscentrum vast komt te liggen in een willekeurig tijdsframe, namelijk het moment van de inschrijving.
Het doel van de manifestatie Tussen-ruimte, geïnitieerd door Non-Fiction, TAAK en Jarrik Ouburg en financieel ondersteund door de gemeente Amsterdam en het Amsterdamse Fonds voor Kunst, was om nieuwe ontwikkelingen te stimuleren in de kleine ruimte die nog beschikbaar is in deze sterk gereguleerde context. Het project richt zich dan ook niet op de bestaande gebouwen van het grachtengebied, aangezien deze onder strikte regelgeving vallen, maar op de 56 ruimtes ‘tussen’ de grachtenpanden die zich binnen het UNESCO-werelderfgoedgebied bevinden.
Deze ruimtes ontstonden vaak onbedoeld in de loop van de eeuwen. Oorspronkelijk gaven ze directe toegang tot de stallen, werkplaatsen en andere functies die verborgen waren in de vele steegjes en binnenplaatsen achter de huizen en winkels langs de grachten. In de loop der tijd hebben deze ruimtes hun oorspronkelijke functie verloren, werden afgesloten met deuren en hekken en worden momenteel gebruikt voor fietsopslag, berging of als afvalverzamelplaats.
Tijdens de manifestatie Tussen-ruimte werden deze ruimtes opnieuw verbonden met de openbare ruimte. Ondanks hun kleine omvang, of misschien juist daardoor, boden ze de broodnodige ruimte voor verandering. Rutger Zuydervelt transformeerde het meezingslied ‘Aan de Amsterdamse grachten’ in een rustig pianostuk, dat werd gespeeld in één Tussen-ruimte, waarbij de stiltes tussen de noten net zo belangrijk waren als de muziek zelf. Céline Talens’ performance verwees naar het feit dat in de jaren ’60 veel van de mooie en prominente grachtenpanden toebehoorden aan krakers, en kunstenaar Monica Tormell creëerde het werk And Back Again (the Well) in de verborgen tuin bij de Krijtbergkerk.
Parallel aan de manifestatie organiseerde H401 de Tussen-Ruimte tentoonstelling, die een maquette van het grachtengebied toonde met de Tussen-ruimtes. Bezoekers konden ook prints meenemen van elk van de 56 ontdekte ruimtes, met beelden uit de fotoserie van fotograaf Jordi Huisman.
”Een van de belangrijkste architectonische gebeurtenissen van 2013 was zonder twijfel ‘Tussen-ruimte’… het project houdt een spiegel voor aan de hedendaagse architectuur in Nederland.”
– Architectuur in Nederland, Jaarboek 2013/2014
Artikel op www.archined – 9 september 2013
Article op www.nrc.nl – 2 augustus 2013
Artikel in De Groene Amsterdammer – 29 augustus 2013
